باغ شاهزاده ماهان، تابلویی باشکوه از مهندسی ایرانی و جلوه‌ای خیره‌کننده از تلفیق هنرمندانه معماری و طبیعت است. این باغ تاریخی در نزدیکی شهر ماهان و در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی کرمان، همچون نگینی درخشان بر پهنه کویر می‌درخشد. در این مقاله قصد داریم سفری مجازی به باغ شاهزاده ماهان ترتیب دهیم و با معماری چشم‌نواز، تاریخچه پرفراز و نشیب، و رازهای پنهان آن آشنا شویم. پس با ما همراه باشید.
داستان شکل‌گیری باغ شاهزاده ماهان به دوران قاجار باز می‌گردد. در اواسط قرن سیزدهم هجری قمری، محمدحسن‌خان سردار ایروانی، حاکم وقت کرمان، دستور ساخت این باغ را صادر کرد. اما تکمیل و شکوه نهایی آن را مدیون عبدالحمید میرزا ناصرالدوله، حاکم بعدی کرمان و نوه دختری ناصرالدین شاه قاجار، هستیم.
باغ شاهزاده ماهان نمونه‌ای برجسته از باغ‌های ایرانی به سبک “باغ-تخت” است. این نوع از باغ‌ها در زمین‌های با شیب ملایم ساخته می‌شوند و با استفاده از قنات‌ها و آبراهه‌های هوشمندانه، جریان آب را به صورت پلکانی در سرتاسر باغ هدایت می‌کنند.
باغ شاهزاده ماهان با وسعتی حدود ۵/۵ هکتار، دارای ساختار مستطیلی‌شکل است. سردر ورودی باشکوه، عمارت اصلی، حمام تاریخی، شبکه آبرسانی قنات‌بنیان، و حوض‌های بزرگ و کوچک، از جمله اجزای اصلی این باغ به شمار می‌روند.
قلب تپنده باغ شاهزاده ماهان، عمارت اصلی آن است. این عمارت دو طبقه با تالارهای مزین به گچ‌بری‌های ظریف، آیینه‌کاری‌های هنرمندانه، و شیشه‌های رنگی در سقف، جلوه‌ای بی‌نظیر از هنر و معماری ایرانی را به رخ می‌کشد. در تزیینات این عمارت، نقوش اسلیمی، گل و بوته، و صحنه‌های شکار و بزم به زیبایی هر چه تمام‌تر به کار رفته‌اند.
سردر ورودی باغ شاهزاده ماهان، نخستین عنصری است که نظر هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند. این سردر با شکوه و ابهت تمام، از آجر ساخته شده و تزئینات کاشی‌کاری چشم‌نوازی بر بدنه آن خودنمایی می‌کند. سردر ورودی، نمادی از خوش‌آمدگویی به مهمانان و دعوت آن‌ها به تماشای زیباییهای نهفته در دل باغ است.
حمام تاریخی باغ شاهزاده ماهان، یادگاری دیگری از دوران قاجار است. این حمام با بخش‌های مختلف گرمخانه، سربینه، و خزینه، محلی برای استحمام و گذراندن اوقات فراغت در کنار دوستان و آشنایان بوده است. معماری خاص و تزئینات زیبای این حمام، نشان از توجه ویژه‌ای دارد که در گذشته به بهداشت و رفاه اهمیت داده می‌شد.
در گذر زمان، داستان‌ها و افسانه‌های جالبی در مورد باغ شاهزاده ماهان شکل گرفته است. یکی از این افسانه‌ها، حکایت از مرگ ناگهانی عبدالحمید میرزا ناصرالدوله در زمان ساخت و ساز باغ دارد. گفته می‌شود معمارباشی پس از شنیدن خبر درگذشت وی، از خوشحالی تغاری را بر زمین کوبیده و کار نیمه‌تمام رها کرده است.
بررسی دقیق‌تر بخش‌هایی از عمارت و سردر ورودی، وجود جای خالی کاشی‌ها و تزئینات ناتمام را تایید می‌کند. شاید همین نیمه‌تمام ماندن بخشی از باغ، رازی باشد که هویتی مرموز به آن بخشیده است.
باغ شاهزاده ماهان در طول تاریخ فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. در دوران اوج خود، این باغ به عنوان تفرجگاه و محل استراحت حاکمان کرمان مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما پس از مرگ ناصرالدوله و به مرور زمان، باغ به حال خود رها شده و رو به ویرانی گذاشت.
خوشبختانه در سال‌های اخیر، با تلاش‌های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، عملیات مرمت و بازسازی باغ شاهزاده ماهان آغاز شد. در حال حاضر، این باغ به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری محبوب در استان کرمان شناخته می‌شود و سالانه پذیرای گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است.
باغ شاهزاده ماهان به دلیل ارزش‌های منحصر به فرد معماری و تاریخی، در سال ۱۳۹۰ به عنوان یکی از باغ‌های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این ثبت جهانی، گامی مهم در جهت حفظ و حراست از این باغ ارزشمند برای نسل‌های آینده به شمار می‌رود.